Đăng U Châu Đài Ca

Đăng U Châu Đài Ca

Tiền bất kiến cổ nhân,
Hậu bất kiến lai giả.
Kim thiên địa chi du du,
Độc sảng nhiên nhi thế hạ.
Trần Tử Ngang (Đường)

Ghi chú:
U Châu Đài: còn gọi là Yên Đài hiện tọa lạc tại Thành Phố Bắc Kinh Huyện Đại Hưng. Theo sách sử thì ngôi đài được thếp vàng do Yên Chiêu Vương thời Chiến quốc (? – 279 trước CN) cho xây dựng làm nơi chiêu hiền đãi sĩ để tìm nhân tài ra giúp nước.

Tác giả:
Trần Tử Ngang (661 -702), tự Bá Ngọc quê Tử Châu, Huyện Xạ Hồng (nay thuộc tỉnh Tứ Xuyên). Sinh trưởng trong một gia đình giàu có. Thuở thiếu thời lêu lổng phóng túng, trọng nghĩa khinh tài. Cho đến năm 18 tuổi mới bắt đầu chăm chỉ học hành. Năm 684 thi đỗ tiến sĩ lúc 24 tuổi.
Quyền bính của triều đại nhà Đường lúc bấy giờ nằm trong tay của Hoàng Thái Hậu Võ Tắc Thiên (tức Hoàng Hậu của vua Đường Cao Tông , nắm giữ quyền hành từ năm 683 đến năm 690). Và sau đó Võ Thái Hậu xưng đế tức Võ Châu Hoàng Đế là một vị nữ hoàng đầu tiên và duy nhất trong lịch sử Trung Hoa. Qua bài tấu „Đại Châu Thọ Mệnh Tụng“, ông được Nữ Hoàng Đế Võ Tắc Thiên xem trọng ban chức „Lân Đài Chính Tự“ tức đảm trách công việc văn thư trong cung đình. Sau đó được bổ nhiệm chức „tả thập di“, một chức vụ cùng với chức „hữu bổ khuyết“ chuyên về việc khuyên can các điều lầm lỗi của nhà vua.
(Vào thời Đường nhà vua lập ra tả thập di gồm 6 vị quan và hữu bổ khuyết cũng gồm 6 vị quan chuyên lo việc tìm kiếm những sai sót của nhà vua để khuyên can (thập: nhặt nhạnh; di: điều sai sót)

Năm 696, người Khiết Đan cử binh đánh Doanh Châu. Võ Tắc Thiên ra lệnh Kiến An Vương Võ Du Nghi xuất chinh chống giặc, ông được phong chức tham quân cùng ra mặt trận. Võ Du Nghi là tướng bất tài. Sau khi toán quân tiên phong bị Khiết Đan đánh bại và nhiều lần xuất quân bại trận ông ta ngần ngại không dám tiến quân nữa. Vương Tử Ngang đưa ra kế sách lấy „kỳ binh chống kiêu binh“ xin thống lĩnh một vạn quân tấn công địch bất ngờ. Dưới trướng Kiến An Vương toàn là tay chân bộ hạ của Hoàng Đế Võ Tắc Thiên đại số bất tài vô dụng. Ông bị cô lập nên các mưu lược ông đưa ra đều bị bác bỏ. Nhân lúc cha chết ông lấy cớ xin về chịu tang trở về quê nhà Tứ Xuyên.
Ông là người có tâm huyết muốn đem tài năng ra giúp nước an dân nhưng không được toại nguyện. Mang tâm trạng chán nản một hôm ông thăm Đài U Châu nghĩ tới vị vua anh minh thời xưa trọng dụng nhân tài mà cảm xúc viết nên bài „Đăng U Châu Đài Ca“ để ký thác tâm sự mình. Năm 698 ông từ quan về quê. Lúc bấy giờ viên huyện quan Đoàn Giản thấy ông là người giàu có vu khống bắt giam vào ngục để tống tiền. Ông chết trong ngục lúc mới 42 tuổi.